3 Mart 2017 Cuma

Plasebo Etkisi


Plasebo latince kökenli bir isim olup "memnun edeceğim" anlamına gelmektedir. Tıbbi olarak plasebo ilaç, etkin madde içermeyen ilaç görünümlü maddelerdir. İlaç sektöründe keşfedilen yeni bir ilacın o hastalıkta etkin olup olmadığını anlamak için plasebo kontrollü çalışmalar yapılır. Bu çalışmalar bazen çift kördür bazen de tek kör. Bu, şu anlama geliyor, ne hasta ne de doktor hastanın ilaç mı plasebo mu aldığını bilmiyorsa çift kör, yalnız doktor biliyorsa çalışma tek kördür. Ümit vaat eden bir ilaç plasebodan daha iyi değilse çöp olur.
Plasebonun etkisi bazı durumlarda yadsınamayacak kadar güçlüdür. Etkin madde taşımayan bir ilacın etkisi mi olur diye düşünebilirsiniz. Bunu belki de kendiniz çok basit bir şekilde deneyimleyebilirsiniz. Başım ağrıyor diyen bir yakınınıza ilaç benzeri bir bonibon şekeri içirdiğinizde baş ağrısının geçmesi sizi şaşırtmasın.
İtalya'nın Torino kentindeki Molinette Hastanesi'nin sinir bölümünde çalışan doktor Fabrizio Benedetti meslek hayatını plasebo etkisini araştırmaya adamış bir bilim adamı. Yaptığı çalışmalar sonucunda vardığı nokta beynimizin halen keşfedilmeyi bekleyen bir çok yönü olduğunun kanıtı. Nasıl mı?
Benedetti çalışmalarında, inançla tetiklenen ve ağrıya verdiğimiz yanıtı artırıp azaltabilen doğal beyin kimyasalları saptadı. İnsanların opioid ilaçlar (ülkemizde kırmızı reçete ile satılan ilaçlar. Örneğin; morfin) yerine plasebo ağrıkesici aldıklarında, plasebonun ağrıyı geçirmekle kalmayıp, tıpkı opiyat (uyuşturucu) kullanımında olduğu gibi solunumu ve kalp hızını da azalttığını buldu. Ayrıca güçlü ağrı kesici etki gösterdiği düşünülen kimi ilaçların aslında doğrudan ağrı üzerinden bir etkisi olmadığını keşfetti.
Opioid ağrıkesicilerin beyindeki endorfin (beyinde var olduğu yeni keşfedilen doğal opioid) reseptörlerine bağlanarak etki gösterdiği düşünülmektedir. Bu mekanizma, belli bir ilaç alıp almadığımızı bilmemizden etkilenmez. Benedetti, bu tür ilaçların, böyle bir etki mekanizması dışından plasebo etkisi de gösterdiğini, ağrının dineceğine dair bir beklenti yaratarak beyinden doğal endorfinlerin salıverilmesine yol açtığını ortaya koymuştur. Bu ikinci yolaksa ilacı alıp almadığımızı bilmemize(ve olumlu bir beklenti taşımamıza) dayanır. İnanılmaz ama Benedetti daha önceleri güçlü ağrıkesiciler olduğu düşünülen kimi ilaçların sadece bu ikinci yolla etki gösterdiğini bulmuştur. Bu ilaçları aldığınızı bilmiyorsanız, ilaçlar hiçbir işe yaramaz.
Plasebolar ne olursa olsun mucizevi etkilere sahip değil. Tabii ki ilaçların yerini alabilir iddiasında bulunulamaz. Plaseboların hastalıklara bağlı semptomları (belirti) azaltsa da hastalığın fizyolojisini etkilediğine dair kanıtlar yok. Tıpta kullanılan pek çok yöntem ve tedavi, altta yatan hastalığın tedavisi zorsa, semptomların hafifletilmesine yöneliktir. Plasebo vücudunuzda  var olan bir tümörü tedavi etmez ya da küçültmez ama bu tümöre bağlı ağrıyı azaltabilir.
Plasebo farklı etkiler gösteren, yan etkileri olmayan, sıfır maliyetli haplardır. Ancak plasebo gücünü kabul eden doktorlar bile plasebo kullanımını reddedebiliyor. Bununda nedeni, plaseboların etkilerini görebilmeniz için hastaya yalan söylemeniz, etkin madde olmadığı halde hastayı kandırmanız gerekliliği. Plasebo kullanımını eleştirenler, potansiyel faydaları ne olursa olsun plaseboların, doktor- hasta güven ilişkisini zedelediği yönündedir.
Vücudumuzun ki özellikle beynimizin nasıl çalıştığı ile ilgili keşfedilecek olan yeni bilgilerle, ilerleyen yıllarda belki de ilaç bile kullanmamıza gerek kalmadan hastalıklar tedavi edilebilir, kimbilir...

SEVGİ ve IŞIK'la kalın...

Yararlanılan Kaynak: Şifa - Jo Marchant


47 yorum:

  1. Sağlıkta çok fazla gördüğümüz bir etki türü.Teşekkürler :))

    YanıtlaSil
  2. Ben buna bizzat katılıyorum.Bir sağlık kabini çalışanının bizzat distile su verip ağrı kecisi yaptım dedigini gördm 😃 oy oyy neler oluyo ya

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Bir doktorun anılarında okumuştum. Sürekli ağrılar çektiğini söyleyen bir kadın acile gelmiş. Doktorlar hastanın psikolojik sıkıntıları olduğuna karar vermiş. Hastaya c vitaminini enjekte etmeden önce yeni bir ilaç çıktı, tüm ağrılarınız yarım saat sonra geçecek demişler. Tahmin edersin ki yarım saat sonra hasta bomba gibi evine dönmek için yola koyulmuş:) Sevgiler...

      Sil
  3. Bir yeni şey öğrendim bu yazı ile. Teşekkürler :)

    YanıtlaSil
  4. Bonibon olayına inanıyorum ben. İlaclara çok fazla anlam yüklüyoruz bence.

    YanıtlaSil
  5. Olay biraz da zihnimizde bitiyor sanırım. Sevgiler :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. zihin bir çok şeyin kontrolünü sağlayabiliyor. Sanırım biraz eğitmemiz gerek:) Sevgiler...

      Sil
  6. Çok ilginç, demek sırf psikolojik olarak ağrımız geçebiliyor..ama hastayı kandırmak konusu bence de önemli...Çok teşekkürler, ilk kez duydum. Sevgiler:)

    YanıtlaSil
  7. Selam, blogunu yeni keşfettim çok hoşuma gitti hemen takibe aldım, bana da beklerim :)) <3

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Hoşgeldiniz... Uğrayacağım... Sevgiler...

      Sil
  8. Kuzenim hemşirelik okuyor, fazla nazlı hastaların :D hem kendilerini daha iyi hissetmesi hem de boşuna ilaç almalarını engellemek için kullanılabileceğinden bahsetmişti o da. Hasta doktor ilişkisine zarar verebilir belki, diğer yandan faydası da var. Amaç hastanın daha iyi hissetmesiyse bir şekilde olabilir gibi :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Çok fazla gereksiz ilaç kullanıyor. Aldığımız ilaç hastalığımıza iyi gelse de yan etkilerini de yaşıyoruz. Belki ilerleyen dönemler plasebo hayatımıza girebilir. Her şey hasta sağlığı için... Sevgiler...

      Sil
  9. Umarım yakın zamandaa beynimizi çözerler de, ilaca gerek kalmaz. :))

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Pek yakın gelecekek gibi görünmüyor:) Sevgiler...

      Sil
  10. Okulda o kadar çok gördüm ki bu konuyu ve hastane stajlarinda da.. Hasta uzerindeki etkisi uzerine hipotez kurup kontrollu deneyler yapiyorduk. Hipotez kurmaktan ve artik plasesebo kelimesi duymak bile istemiyorum. :))

    YanıtlaSil
  11. Ben hastalar üzerinde etkili olduğuna inanıyorum. Bir bakıma telkin gücünü de kullanıyorsunuz. Sonuç gerçekten iyi oluyor.
    Ama etik olup olmadığı tartışılır.
    Sevgiler...

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Hastanın iyiliğine olan şey etik olmaz mı? Gerçekten tartışmaya açık bir konu... Sevgiler...

      Sil
  12. daha buu konuyla ilgili 2 hafta önce esma ile bir münakaşaya girmiştik. bir deneyde hastalara bonibon gibi ilaçsal etkisi olmayan şeyler verip bu ilaçlar sizi iyi edecek diyorlardı ve onun kendilerini iyi edeceğine inanan hastalar geçkten iyileşiyordu ama ilaç görünümlü şeyler sayesinde değil kendi inançları sayesinde. işte inancın gücü bu olsa gerek çünkü herşey bir şeye inanmak ile başlıyor ya da inanmamak ile. bilgilendirici bir yazı olmuş ellerine sağlık :)

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Hastayı koşullandırma ve inanç çok önemli... Hastaların içtiği ilacın iyi geleceğine inanması ve ilacını bir ritüel ile içmesi ilaç etkisinin artmasına neden olduğunu okumuştum... Sevgiler...

      Sil
  13. Vaybe nelerde varmış,teşekkürler güzel bilgi için.Mutlu hafta sonları dilerim.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Sana da mutlu hafta sonları😊 Sevgiler...

      Sil
  14. Beynimizi kandırmak gibi bir şey yani :D İlginçmiş :))

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Aynen öyle:) Mesela canın tatlı istedi ve o tatlıyı yediğini hayal ettin. Beyin o tatlıyı yemişsin gibi algılıyor:) Süper bişi ya😄 Sevgiler...

      Sil
  15. Ne ilginç değil mi? İlk duyduğumda ben de şaşırmıştım epey. Beynin gücüne sürekli hayran olunacak bir şeyler bulunuyor. Atletlerde doping verdik, diye çok kullanıldığını da okumuştum. Güzel bilgi.

    Sevgiler,

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Gerçekten ilginç bir beynimiz var. İlerleyen yıllarda daha neler öğreneceğiz hakkında kimbilir... Eminim bizi şaşırtmaya devam edecek:) Sevgiler...

      Sil
  16. Aslında çok faydalı bir işlem keşke bütün hastalıklarda ve hastalar da etkili olsa. Sonuçta ilaçların faydaları kadar zararları da var. Boşuna demiyorlar herşey önce kafa da bitiyor diye 😊. Çok faydalı bir paylaşım olmuş teşekkürler 😊. Sevgilerimle ❤

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Evet her şey kafada bitiyor. Teşekkür ederim🙏🏻 Sevgiler...

      Sil
  17. Bence hastalık hastaları için kullanılması mantıklı olabilir ama ciddi hastalıklar için risk gibi geliyor.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Ciddi hastalıklarda risk. Plasebo zaten hastalığı iyileştirmiyor, hastalığa bağlı oluşan belirtileri hafifletiyor. O nedenle kullanılmamalı... Ama dediğin gibi hastalık hastaları tam hedef olabilir:) Sevgiler...

      Sil
  18. Bir kısım hastanelere, bir kısım doktorlara ve bir kısım hemşirelere gıcık oluyorum. Çoğuna da itimat etmiyorum. Sağlıkçı değilsin dimi Persephone :)) ❤

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Sağlık sektöründeyim, sağlıkçı değilim:) Her zaman herkesei sevebilmek pek mümkün olmuyor😊 Sevgiler...

      Sil
    2. Sağlık sektöründe olup da o son cümleyi yazman takdire şayan bence :) Zira çoğu nerdeyse millete yemek yerine ilaç yedirme niyetinde. Bir de işin nezaket boyutu var. Birkaç yıl önce doktora gitmiştim öksürük şikayetiyle. Röntgenlerde çok şükür bir şey çıkmadı. İlaç da vermedi doktor. Ben en azından korunma amaçlı doğal ne önerirsiniz dedim. Yüzüme bön bön baktı ve ben doktorum dedi. Bunun gibi pek çok şey gördüm, duydum. İnsanları böyle böyle soğutuyorlar sanırım. Çok boyutlu ve derin bir konu :) Sevgiler ❤

      Sil
    3. Bu arada kardeş sağlıkçı ifadesini kötü bir niyetle kullanmadım. Biz öğretmenlere eğitimci denmesi gibi. Belki olur ya farklı düşünmüşsündür, kırmak istemem :)

      Sil
    4. Yok ya niye kötü düşüneyim ki:) Her sektörde iyi ve kötü var... Ayrımı yapmak lazım bence:) Benim de başıma enteresan şeyler gelmedi değil:) Öpüyorum çok... Sevgiler...

      Sil
  19. sürekli ilaç içerek rahatlayanlara bence son derece insani ve vicdanlı bir uygulama. Bir sağlık personeli olarak, hastanelerde uygulandığını ve sonuçların şaşırtıcı olduğunu biliyorum.
    Çok bilgilendirici bir yazı olmuş, teşekkürler füsüncum.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Değerli yorumunuz için ben teşekkür ederim🙏🏻 Sevgiler...

      Sil
  20. Nerden buluyorsun böyle ilginç konuları. Ben de zevkle okuyorum. Hiç de bilmiyordum bunu.

    YanıtlaSil
    Yanıtlar
    1. Seviyorum böyle konuları. İnsanlara faydalı bir şeyler paylaşmaya gayret ediyorum, okuyorum çok:) Bir çok kişi sıkılıyor bu tarz kitapları okumaktan ama ben seviyorum. Öğrendiklerimi kendi yorumumla paylaşmaya çalışıyorum... Sevgiler...

      Sil
  21. Sayenizde birşeyler öğrenmiş oldum ellerine sağlık🙂

    YanıtlaSil
  22. Bende hiç sevmem ilaç kullanmayı. Mesela antidepresan içmektense melisa çayı içmek daha iyi geliyor. Takılıp kalmışız ilaçlara ve bu hiç hoş değil gerçekten..

    YanıtlaSil